Wszechmocny mięsień biodrowo-lędźwiowy
Podstawą ciała i praktyki jogi są stopy. W celu ugruntowania fizycznych i energetycznych podstaw należy skupić się na naszym ośrodku energii, ruchu i równowagi, który zaczyna się blisko mięśnia biodrowo-lędźwiowego – pary mięśni, które przebiegają od trzonów ostatniego kręgu piersiowego (Th12) i czterech górnych trzonów kręgów lędźwiowych (L1-L4) ku dołowi do krętarza mniejszego kości udowej i są aktywne w pozycjach takich jak skłony do przodu (paschimottanasana), pozycja okrętu (navasana) a wydłużane na przykład w pozycji wojownika I (virabhadrasana I) lub łuku (dhanurasana).
Aby zrozumieć działanie mięśnia biodrowo-lędźwiowego musimy najpierw opisać część z otaczających go struktur. Wyobraź sobie, że patrzysz na przód ciała, i zaczynać obdzierać je ze skóry (tak, trochę straszny widok). Obierz je z warstwy mięśni brzucha i usuń narządy wewnętrzne.
Zobaczysz przód kręgosłupa i duże kręgi, pomiędzy którymi znajdują się nie zawsze szczęśliwe lecz odgrywające bardzo ważną rolę dyski (krążki międzykręgowe). Widzisz przednią część pleców/kręgosłupa.
Obniżając nieco wzrok zobaczysz miednicę przypominającą kształtem misę, położoną z jej tyłu kość krzyżową oraz mięśnie dna miednicy łączące ją z kością łonową. Zauważysz wypełniający cały dół biodrowy gruby mięsień, który kieruje się ku górze do kręgów i ich wyrostków żebrowych a ku dołowi w stronę kości udowej. To właśnie wszechmocny mięsień biodrowo-lędźwiowy.
Mięsień biodrowo-lędźwiowy nie bez powodu przyciąga uwagę. Z grubsza trójkątnego kształtu ma przyczep początkowy na pięciu kręgach – ostatnim kręgu piersiowym (Th12) i czterech górnych trzonach kręgów lędźwiowych. Tworzą one jeden z boków trójkąta. Z końców tego boku wychodzą dwa kolejne, które pomału łączą się i spotykają na krętarzu małym kości udowej.
Długie, ułożone równolegle do siebie włókna mięśnia lędźwiowego większego (Psoas) wpływają na zakres ruchu, natomiast włókna mięśnia biodrowego (Iliacus), ułożone wachlarzowo, mają duży przekrój fizjologiczny, a co za tym idzie – dużą siłę.
Ponieważ mięsień biodrowo-lędźwiowy jest trójkątny, kolejne boki trójkąta mogą wpływać w odmienny sposób na kręgosłup i, co za tym idzie, na całe ciało. Przeważnie opisując mięsień i jego czynność wskazujemy kość, którą wprawia w ruch, w tym wypadku jest to kość udowa. Przyczep końcowy mięśnia biodrowo-lędźwiowego znajduje się na kości udowej. Ruchy zachodzą w stawach, tak więc każdy staw, przez który przechodzi mięsień biodrowo-lędźwiowy może być wprawiany przez niego w ruch. Kiedy kręgosłup jest stabilny mięsień biodrowo-lędźwiowy zgina staw biodrowy (np. w skłonach do przodu), przywodzi udo i odwraca je. Co stanie się, kiedy unieruchomimy kość udową? Czy mięsień biodrowo-lędźwiowy poruszy wówczas kręgosłup? Załóż się. W tej chwili odwracamy przyczep początkowy i końcowy.
Kiedy unieruchomimy kość udową górna połowa trójkąta może ściągać kręgosłup w dół i do przodu ponieważ ma przyczep na ostatnim kręgu odcinka piersiowego kręgosłupa. Niższa część mięśnia biodrowo-lędźwiowego ciągnie przede wszystkim za kręgi odcinka lędźwiowego kręgosłupa i dlatego ściąga je w dół i do przodu, co powoduje wychylenie miednicy naprzód i ku dołowi. Czasami objawia się to jako hiperlordoza. Jeśli staniesz i przechylisz miednicę ku dołowi i lekko naprzód prawdopodobnie poczujesz skracanie dolnej części kręgosłupa. Czy komuś doskwiera ból pleców?
Kiedy mięsień biodrowo-lędźwiowy odgrywa rolę w praktyce jogi? Prawdopodobnie w największym stopniu wpływa na praktykę wygięć do tyłu takich jak pozycja kobry, łuku i wielbłąda, w czasie wykonywania których wydłużamy i „otwieramy” przód ciała. Stanowi to ważną aktywność odwracającą skutki całodziennego siedzenia, garbienia się, prowadzenia samochodu. Sztywny mięsień biodrowo-lędźwiowy sprawia, że wygięcia do tyłu stają się bardzo trudne. W czasie wykonywania wygięć do tyłu zaleca się podwinięcie kości ogonowej (co jest przeciwieństwem ruchu opisanego powyżej). Ruch ten pozwoli ci wydłużyć dolną część kręgosłupa. W końcu jednym z celów jogi jest tworzenie w ciele przestrzeni. Staraj się odnajdywać ją w każdej pozycji.
Pomijając wygięcia do tyłu mięsień biodrowo-lędźwiowy jest powszechnie wykorzystywany w celu ściągnięcia tułowia w dół i naprzód w skłonach do przodu. Ponieważ mięsień biodrowo-lędźwiowy pozwala dodatkowo regulować równowagę, jest wykorzystywany we wszystkich pozycjach stojących w celu ustabilizowania górnej i dolnej części ciała. Nasz środek równowagi znajduje się mniej więcej na szczycie kości krzyżowej a mięsień biodrowo-lędźwiowy przebiega po obu stronach tej kości pozwalając rozkładać równowagę wokół środka ciężkości, z którego wychodzi ruch.
Czakry, bandhy i Fred Astaire
Jeśli przyjrzysz się przestrzeni miedzy szczytem a dołem mięśnia biodrowo-lędźwiowego zauważysz interesujące części jogicznej anatomii. Na długości mięśnia znajdują się trzy najniżej położone czakry, które odpowiadają za instynkt przetrwania, seksualność i siłę. Jeśli włączysz do swojej praktyki bandhy odkryjesz, że mulabandha i uddijanabandha są powiązane z mięśniem biodrowo-lędźwiowym.
Jeśli wyprowadzasz ruch z tego miejsca, zarówno na poziomie fizycznym, jak I energetycznym, twoja praktyka będzie wspaniała. Przykładem człowieka, który wyprowadzał ruch z tego miejsca jest Fred Astaire, który w czasie tańca z lekkością unosił się kilka centymetrów nad ziemią. Jego ruchy zaczynały się od mięśnia biodrowo-lędźwiowego. Wątpię, by miał tego świadomość, ale jego ruchy rozchodziły się od mięśnia biodrowo-lędźwiowego do palców stop i palców dłoni. Jestem przekonany, że o tym nie wiedział, jednak do poruszania ciała wykorzystywał równocześnie bandhy i energię. Podobnie do wielkich joginów Astaire po mistrzowsku kontrolował ten obszar ciała i czerpał z niego siłę oraz energię.
Wykorzystanie mięśnia biodrowo-lędźwiowego w powitaniach słońca
Wykonaj powitanie słońca skupiając się na mięśniu biodrowo-lędźwiowym. Z ciężarem ciała równomiernie rozłożonym na stopach, skup się na przestrzeni ciała leżącej mniej więcej na poziomie pępka. Wyobraź sobie, że starasz się wydłużać z mięśnia biodrowo-lędźwiowego, kiedy twój kręgosłup unosi się od środka ciała. Poczuj jak wydłużasz się z tego mięśnia w czasie każdego oddechu. Wykonaj pierwsze powitanie słońca bardzo wolno, wyobrażając sobie, że każdy ruch wyprowadzasz właśnie z tej części ciała. Po wykonaniu w ten sposób kilku powitań słońca, wykonaj pozycję Wojownika I. Rozłóż ciężar ciała na stopach i poczuj jak mocno jesteś na nich osadzony. Wyprowadzając ruch z tej silnej podstawy unieś tułów pracą mięśnia biodrowo-lędźwiowego – twoje ramiona unoszą się z mięśnia biodrowo-lędźwiowego, twój kręgosłup i głowa unoszą się – tak, zgadza się – z mięśnia biodrowo-lędźwiowego.
